โครงการอนุรักษ์ฟื้นฟูสภาพป่าในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติป่าอมก๋อย อำเภออมก๋อย

จังหวัดเชียงใหม่

พระราชดำริ

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้ดำเนินการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำแม่ลอบ ตำบลนาเวียง อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ โดยมีพระราชประสงค์เพื่ออนุรักษ์ ฟื้นฟูสภาพธรรมชาติ และพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนบริเวณลุ่มน้ำแม่ลอบ อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่  และสำนักพระราชวัง ได้มีหนังสือ      ที่ พว 0010 (สสท) /5154 ลงวันที่ 22 กรกฎาคม 2547 ให้กรมป่าไม้ร่วมกับสำนักพระราชวังและภาคเอกชนที่เกี่ยวข้อง ดำเนินการจัดทำโครงการดังกล่าว ให้เป็นไปตามระเบียบของทางราชการ

ประวัติความเป็นมาของโครงการ

อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัดเชียงใหม่ ระยะทางประมาณ 180 กิโลเมตร ประกอบด้วย 6 ตำบล คือ ตำบลยางเปียง ตำบลแม่ตื่น ตำบลม่อนจอง ตำบลอมก๋อย ตำบลสบโขง และ ตำบลนาเกียน มีความสูงจากระดับน้ำทะเล 1,800 – 1,900 เมตร พื้นที่ทั้งหมด 2,093 ตารางกิโลเมตร หมู่บ้าน จำนวน 96 หมู่บ้าน 248 หย่อมบ้าน 12,056 หลังคาเรือน ประชากรทั้งหมด 49,702 คน ร้อยละ 85 เป็นชาวไทยภูเขาเผ่ากระเหรี่ยง ที่เหลือเป็นเผ่ามูเซอ เผ่าม้ง และชาวไทยพื้นราบ ชาวเขากลุ่มนี้เป็นชนกลุ่มที่ยังยึดมั่นในวิถีชีวิต ขนบธรรมเนียมและประเพณีดั้งเดิมอย่างเหนียวแน่น มีภาษาและวัฒนธรรมเป็นของตนเอง ทำให้การสื่อสารเป็นไปอย่างยากลำบาก ในด้านการศึกษา อำเภออมก๋อยมีโรงเรียนมัธยมศึกษา 2 แห่ง  โรงเรียนประถมศึกษา 36 แห่ง และในพื้นที่ที่การคมนาคมเข้าไม่ถึง มีการจัดการศึกษาให้กับเด็กและประชาชนในรูปแบบของศูนย์การเรียนรู้ชุมชนชาว ไทยภูเขา  “แม่ฟ้าหลวง “ จำนวน 102 แห่ง การคมนาคมยากแก่การเข้าถึงโดยเฉพาะในฤดูฝน ทำให้ไม่สามารถเข้าถึงการบริการต่างๆของรัฐได้ ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทางการเกษตร มีพื้นที่เพียงร้อยละ 4  ที่สามารถทำการเพาะปลูกได้ ส่งผลให้อาหารไม่เพียงพอต่อการบริโภคและมีรายได้น้อยประกอบกับการขยาย ตัวอย่างรวดเร็วของจำนวนประชากร ทำให้มีการบุกรุกทำลายพื้นที่ป่าอย่างมหาศาลเพื่อเพิ่มพื้นที่ในการเพาะปลูก เมื่อป่าไม้ถูกทำลายก็ส่งผลกระทบให้ต้นน้ำเหือดแห้งตามไปด้วย ปัญหาการขาดแคลนน้ำกินน้ำใช้ รวมถึงน้ำที่ใช้ในการเกษตรก็ตามมา ส่งผลกระทบต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชน ทั้งด้านสุขภาพอนามัย ร่างกายขาดสารอาหารมีคุณภาพชีวิตต่ำ
จากปัญหาต่างๆเหล่านี้ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ดำเนินการโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในพื้นที่อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนชาวไทยภูเขาให้ดีขึ้น เบื้องต้น เน้นให้มีการผลิตอาหารไห้เพียงพอต่อการบริโภคอย่างยั่งยืน และควบคุมโรคที่สำคัญ เช่นโรคขาดสารไอโอดีน โรคติดต่อนำโดยแมลง เพื่อแก้ปัญหาด้านสุขภาพอนามัยและการขาดสารอาหาร เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการดูแลอนามัยของแม่และเด็ก เพื่อให้เด็กมีสุขภาพดีตั้งแค่อยู่ในครรภ์มารดา ขณะเดียวกันก็มีการส่งเสริมอาชีพทอผ้ากระเหรี่ยงเป็นอาชีพเสริมเพิ่มรายได้ ให้กับประชาชนเพื่อให้นำเงินไปซื้อหาอาหารและปัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิต ซึ่งจะเป็นแนวทางหนึ่งที่ช่วยลดปัญหาการบุกรุกทำลายป่า ควบคู่ไปกับการส่งเสริมด้านการศึกษา โดยให้มีการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน เพื่อให้ประชาชนรู้หนังสือ อันจะเป็นพื้นฐานสำคัญในการพัฒนาเปลี่ยนแปลงด้านอื่นๆ มีการสำรวจพื้นที่และจัดทำเขตบริการการศึกษา สนับสนุนจัดการศึกษาให้กับเด็กและเยาวชนที่ขาดโอกาส ปรับปรุงอาคารสถานที่และสิ่งแวดล้อม เพื่อให้การจัดการเรียนการสอนมีประสิทธิภาพจัดหาอุปกรณ์และ วัสดุด้านการศึกษาขั้นพื้นฐานให้เพียงพอและมีคุณภาพ นอกจากนี้ยังมีการฝึกอบรมเพิ่มพูนความรู้และศักยภาพของครูเพื่อพัฒนาไปสู่ กระบวนการจัดการเรียนการสอนที่มีมาตรฐานและจัดการพัฒนาคุณภาพชีวิตของ ประชาชนด้านอื่นๆได้อย่างมีประสิทธิภาพ พร้อมทั้งส่งเสริมให้ชุมชนมีการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และฟื้นฟู สืบสานวัฒนธรรมของท้องถิ่น อันจะนำไปสู่การมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นอย่ายั่งยืน                
บริเวณพื้นที่ลุ่มน้ำแม่ลอบ ภูมิประเทศส่วนใหญ่ เป็นภูเขาสูง สภาพป่าบางส่วนเป็นป่าเสื่อมโทรม ประกอบไปด้วย 7 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านทูจอง บ้านก๋องป๋อเหนือ  บ้านก๋องป๋อใต้ บ้านทังที บ้านแม่ลอกเหนือ บ้านพลั่งเท และบ้านห่างหลวง มีศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “ แม่ฟ้าหลวง”
จำนวน 6 แห่ง และโรงเรียนประถมศึกษา 1 แห่ง ตั้งอยู่ที่บ้านห่างหลวง กลุ่มหมู่บ้านเหล่านี้ขาดแคลนสาธารณูปโภคที่สำคัญ ได้แก่ ถนน ไฟฟ้า และน้ำกินน้ำใช้ และมีปัญหาการบุกรุกทำลายพื้นที่ทำลายป่าเพื่อทำไร่ข้าวอย่างกว้างขวาง สืบเนื่องจากพื้นที่บริเวณนี้เป็นพื้นที่ต้นน้ำที่สำคัญของอำเภออมก๋อย หากไม่เร่งยับยั้งการทำลาย ก็จะส่งผลกระทบต่อประชาชนในพื้นที่อื่นๆที่ต้องพึ่งพาอาศัยลำน้ำสายนี้ในการ ดำรงชีวิติ อีกทั้งจะเป็นต้นแบบของการพัฒนา เพื่อขยายผลไปสู่พื้นที่อื่นๆในอำเภออมก๋อย

วัตถุประสงค์ของโครงการ

1.               เพื่อสนองพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี

2.               เพื่ออนุรักษ์ฟื้นฟูสภาพป่า และระบบนิเวศของป่าต้นน้ำลำธารและทรัพยากรธรรมชาติอย่าง ยั่งยืน โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน         

3.               เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎรในชุมชนในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่ลอบ

ผลที่คาดว่าจะได้รับ

1.               สนองพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี

2.               อนุรักษ์ฟื้นฟูสภาพป่าและระบบนิเวศของป่าต้นน้ำลำธารและทรัพยากรธรรมชาติอย่าง   ยั่งยืน โดย  การมีส่วนร่วมของชุมชน    

3.               พัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎรในชุมชนในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่ลอบ ให้มีความเป็นอยู่ที่ดีตามแนวพระราชดำริ เศรษฐกิจแบบพอเพียง

กิจกรรม

1.               กิจกรรมเพาะชำกล้าไม้ทั่วไป และเพาะชำกล้าไม้มีค่า จำนวน 40,000 กล้า

2.               จัดทำฝายต้นน้ำแบบผสมผสาน จำนวน 60 แห่ง

3.               งานส่งเสริมและพัฒนาตามแนวพระราชดำริ

4.               งานอำนวยการและประสานการดำเนินงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
- การอบรม “ราษฎรกับการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้” เพื่อสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ  ให้ความรู้เพื่อพัฒนาคูณภาพชีวิต โดยมีวิทยากร ดังนี้       วิทยากรจากพัฒนาการอำเภอ ,       เกษตรอำเภอ ,    ปศุสัตว์อำเภอ ,  เจ้าหน้าที่มาลาเรีย   และ เจ้าหน้าที่ตำรวจ สภอ. อ.อมก๋อย

ผลการดำเนินการ

1.               กิจกรรม การสร้างฝายแบบผสมผสาน

2.               กิจกรรมเพาะชำกล้าไม้
2.1 เพาะชำกล้าไม้มีค่า (หวาย)  และกล้าไม้ทั่วไป จำนวน 40,000  กล้า ที่  หน่วยป้องกันรักษาป่าที่ ชม.30 (ปางโอ้งโม้ง)  และที่บ้านสงิน ตำบลนาเกียน อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อดำเนินการปลูกในปีต่อไป      

3.               งานส่งเสริมและพัฒนาตามแนวพระราชดำริ การสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ การประชาสัมพันธ์เพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามแนวพระราชดำริเศรษฐกิจแบบพอ เพียง   ในพื้นที่หมู่บ้านเป้าหมาย             

4.               การประสานงานการดำเนินงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้ประสานงานกับหน่วยงานราชการในพื้นที่ออกปฎิบัติงานบริการประชาชน เช่น งานอำเภอเคลื่อนที่  ประชาสัมพันธ์ด้านป่าไม้แจกจ่ายกล้าพันธุ์ไม้  สร้างจิตสำนึกยับยั้งการทำลายป่าต้นน้ำ                    
                                 

โครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำแม่ลอบได้ดำเนินการฝึกอบรม “ราษฎรกับการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้โดยมีวิทยากรจากหัวหน้าส่วนราชการทั้ง ด้านการเกษตร    การปศุสัตว์  ด้านการพัฒนาอาชีพจากพัฒนาการอำเภอ  วิทยากรด้านกฎหมาย ด้านป่าไม้   ด้านความมั่นคง และสุขภาพอนามัย เพื่อพัฒนาความรู้ พัฒนาความเป็นอยู่ ให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นและยั่งยืน ตามแนวพระราชดำริเศรษฐกิจแบบพอเพียง