โครงการพัฒนาลุ่มน้ำแม่งอนตามพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีฯ

อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่

ความเป็นมาและพระราชดำริ

สืบเนื่องจากเมื่อวันที่ 18 มกราคม 2550 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีได้เสด็จพระราชดำเนินทรงเยี่ยมราษฎรที่ประสบปัญหาอุทกภัย ณ บ้านยาง หมู่ที่ 12 ตำบลแม่งอน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ ประธานมูลนิธิโครงการหลวงได้กราบบังคมทูลขอพระราชทานความช่วยเหลือ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดเหตุอุทกภัยขึ้นอีก ในวโรกาสดังกล่าวสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ได้ทรงมีพระราชดำริให้มูลนิธิชัยพัฒนาประสานงานกับหน่วยงานราชการ ที่เกี่ยวข้องพิจารณาให้การสนับสนุนงบประมาณในการดำเนินงาน  ต่อมาเมื่อวันที่  24 กันยายน 2550  ในคราวเสด็จพระราชดำเนินทรงงาน ณ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองอันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอเมือง จังหวัดนราธิวาส          สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมีพระราชดำรัสกับนายวิชัย แหลมวิไล อธิบดีกรมป่าไม้ และนายเฉลิมเกียรติ แสนวิเศษ รองเลขาธิการ กปร. ให้ช่วยดูแลราษฎรและฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม บริเวณลุ่มน้ำแม่งอน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่

พื้นที่ตั้งและสภาพพื้นที่โครงการ

ลุ่มน้ำแม่งอน  เป็นลุ่มน้ำสาขาย่อยของลุ่มน้ำแม่ฝาง   ตั้งอยู่บริเวณระหว่างลองจิจูด  99 องศา  2 ลิปดา  37 ฟิลิปดาตะวันออก กับลองจิจูด  99 องศา  10 ลิปดา  9 ฟิลิปดาตะวันออก        และ  ละติจูด  19 องศา  45 ลิปดา  54 ฟิลิปดาเหนือ กับ ละติจูด  19 องศา  51  ลิปดา  4 ฟิลิปดาเหนือ และมีพื้นที่บางส่วนคาบเกี่ยวพื้นที่อุทยานแห่งชาติแม่ฝาง ลุ่มน้ำแม่งอนอยู่ทางเหนือของจังหวัดเชียงใหม่  โดยมีขอบเขตครอบคลุมเนื้อที่ประมาณ 105 ตารางกิโลเมตร (65,705 ไร่)  ในเขตพื้นที่ตำบลแม่งอน   บางส่วนของตำบลแม่สูน  ตำบลแม่ข่า  อำเภอฝาง  และบางส่วนตำบลหนองบัว  ตำบลปงตำ  อำเภอไชยปราการ  จังหวัดเชียงใหม่  มีอาณาเขตติดต่อทางด้านทิศตะวันตกกับพื้นที่ตำบลหนองบัว อำเภอไชยปราการ ด้านทิศใต้ติดกับตำบลหนองบัว ตำบลปงตำ  อำเภอไชยปราการ  ด้านทิศตะวันออกติดกับตำบลแม่ข่า  อำเภอฝาง ด้านทิศเหนือติดกับตำบลแม่สูน  อำเภอฝาง  จังหวัดเชียงใหม่ ตามเส้นทางทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1249(ฝาง - ดอยอ่างขาง)  ซึ่งตัดผ่านกลางพื้นที่ลุ่มน้ำ

ลักษณะภูมิประเทศ
 สภาพพื้นที่ลุ่มน้ำแม่งอนเป็นภูเขาสูง  ที่ราบสลับเนินเขา และเป็นหุบเหวลึกซึ่งเกิดจากการกระทำของกระแสน้ำกัดเซาะ จากปริมาณน้ำฝนที่มากจึงมีอัตราการพังทลายของดินที่สูง ทำให้เกิดลำน้ำสาขาย่อยของลุ่มน้ำฝาง และเป็นแหล่งต้นน้ำลำธารของแม่น้ำฝางซึ่งไหลลงสู่แม่น้ำกกที่ตำบลท่าตอน  อำเภอแม่อาย   จังหวัดเชียงใหม่

วัตถุประสงค์

1. เพื่อเป็นการสนองพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามราชกุมารี ที่จะฟื้นฟู และรักษาระบบนิเวศป่าไม้ เพื่อป้องกันการพังทลายของดิน ในบริเวณลุ่มน้ำแม่งอน
2. เพื่อบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างมีส่วนร่วมในรูปขององค์กร ชุมชน และเครือข่าย โดยกระบวนการเรียนรู้ เชิงปฏิบัติการ ทุกขั้นตอนสนับสนุนการจัดทำแผนงานอนุรักษ์ ฟื้นฟู บรรเทาผลกระทบทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของชุมชน

เป้าหมาย

1. ตั้งองค์กร ลุ่มน้ำแม่งอน ระดับหมู่บ้าน จำนวน 15 หมู่บ้านตำบลแม่งอน  และตั้งองค์กร เครือข่ายลุ่มน้ำแม่งอน เพื่อการบริหารจัดการทรัพยากรป่าไม้ และระบบนิเวศน์ลุ่มน้ำให้เกิดประโยชน์ต่อส่วนรวมที่ยั่งยืน และสมดุล
2. เปลี่ยนระบบเกษตรเชิงเดี่ยว เป็นระบบวนเกษตร และรักษาพื้นที่ป่าไว้ ของพื้นที่ลุ่มน้ำแม่งอนไว้ โดยใช้ตามแนวพระราชดำริ  ปลูกป่าไม้ 3 อย่าง ได้ประโยชน์ 4 อย่าง    ปลูกหญ้าแฝกในการอนุรักษ์ดิน และน้ำ   ฝายชะลอน้ำเพิ่มความอุดมสมบรูณ์แก่พื้นที่   ธนาคารอาหารชุมชน   ธนาคารไม้ฟืน  ป่าชุมชน  อาสาพิทักษ์ป่า (รสทป) ฯลฯ

ระยะเวลาดำเนินการและผลการดำเนินงาน (โดยสรุป)

• ระยะแรก  5 ปี  (2551-2555)
• ระยะสอง  5 ปี (2556-2560)
• ระยะสาม  5 ปี (2551-2555)

แผนงานและกิจกรรมปีงบประมาณ 2551 และผลการดำเนินงาน

ก.แผนปฏิบัติงานและงบประมาณปกติของกรมป่าไม้  

1. กิจกรรมปลูกป่าในใจคน ตามแนวพระราชดำริ
   -ฝึกอบรมราษฎร  1  รุ่น
2. กิจกรรมการสร้างกระบวนการเรียนรู้ จัดการป่าไม้ ตามแนวพระราชดำริ
   -เพาะชำกล้าไม้มีค่า10,000 กล้า
   - เพาะชำกล้าไม้ทั่วไป  50,000 กล้า 
3. กิจกรรมกิจกรรมส่งเสริมและขยายผลการพัฒนาการป่าไม้ตามแนวพระราชดำริ
   - งานส่งเสริมการพัฒนาตามแนวพระราชดำริ  1 งาน   
4. กิจกรรมการประเมินผล  รายงานผล  และประชาสัมพันธ์
   - อำนวยการและประสานการดำเนินงานโครงการ   

ข.แผนปฏิบัติงานและงบประมาณที่รับการสนับสนุนจาก สำนักงาน กปร.

1. แผนงานอนุรักษ์และฟื้นฟูระบบนิเวศลุ่มน้ำ
   - กิจกรรมก่อสร้างฝายต้นน้ำลำธาร จำนวน 130 แห่ง 
   - กิจกรรมการจัดทำแนวป้องกันไฟป่า 20 กิโลเมตร