โครงการฟื้นฟูทรัพยากรป่าไม้ในพื้นที่เกิดอุทกภัยและดินถล่ม จังหวัดอุตรดิตถ์

ความเป็นมาและพระราชดำริ

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีกระแสพระราชดำรัสว่า “...การที่จะมีต้นน้ำลำธารไป         ชั่วกาลนานนั้นสำคัญอยู่ที่การรักษาป่าและปลูกป่าบริเวณต้นน้ำลำธาร...”  กระแสพระราชดำรัสดังกล่าวสอดคล้องกับพระราชดำรัสของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ มีใจความตอนหนึ่งว่า  “...พระเจ้าอยู่หัวเป็นน้ำ ฉันจะเป็นป่า ป่าที่ถวายความจงรักภักดีต่อน้ำ พระเจ้าอยู่หัว สร้างอ่างเก็บน้ำ   ฉันจะสร้างป่า...”
จังหวัดน่าน เป็นพื้นที่ต้นน้ำลำธาร พื้นที่ป่าไม้ลดลงเป็นจำนวนมากจากข้อมูลป่าไม้ พบว่าในปี พ.ศ. 2532 มีพื้นที่ป่า 3,193,125 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 44.53 ของพื้นที่ทั้งหมด ปี พ.ศ. 2549  ป่าเหลือ 2,994,927 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 41.7 ลดลงประมาณ 198,198 ไร่ สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากการตัดไม้เพื่อขยายพื้นที่ปลูก ตัดไม้เพื่อจับจองที่ดิน จากภัยธรรมชาติและการละเลยของผู้ที่เกี่ยวข้อง ผลที่ตามมาอย่างชัดเจน กรณีเกิดอุทกภัยในท้องที่จังหวัดน่าน เมื่อวันที่ 19 – 27 สิงหาคม 2549 เกิดแผ่นดินแยก ดินถล่มที่บ้านสบปืน หมู่ 2 ตำบลห้วยโก๋น อำเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดน่าน และพื้นที่อื่น ๆ อีกหลายพื้นที่ และเกิดไฟป่าเมื่อต้นปี 2550 เกิดผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนในพื้นที่ต่อสิ่งแวดล้อมและต่อความหลากหลายทางชีวภาพเป็นอย่างมาก
เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ – 2 มีนาคม 2550 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จเยี่ยมราษฎรบ้านสมปืน หมู่ 2 ตำบลบ้านโก๋น อำเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดน่าน ซึ่งได้รับความเดือดร้อนจากกรณีแผ่นดินแยก ดินถล่ม บ้านเรือนได้รับความเสียหาย และทรงมีพระราชดำรัส รับสั่งกับนายคมศักดิ์  โสภารัตน์  ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จังหวัดน่าน ให้ปลูกฟื้นฟูสภาพป่าโดย ให้ปลูกป่าผสมผสาน ให้ใช้ไม้ป่าหลาย ๆ ชนิดปลูกคละกัน ให้ใช้พรรณไม้ที่มีอยู่ในพื้นที่เป็นหลัก ให้ปลูกหญ้าแฝกเพื่อรักษาหน้าดิน

กรมป่าไม้เล็งเห็นความสำคัญในการสงวนรักษาพื้นที่ป่าและฟื้นฟูสภาพป่า เพื่อสนองพระราชดำริสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และสนองพระราชดำรัสสมเด็จพระเทพรัตนสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ซึ่งให้ไว้คราวเสด็จเยี่ยมราษฎรที่จังหวัดน่าน ระหว่างวันที่ 26 กุมภาพันธ์ – 2 มีนาคม 2550 และ เพื่อสนองประโยชน์สุขของประชาชน ที่สมดุลและยั่งยืนจึงน้อมนำ พระราชดำริด้วยการพัฒนาและการฟื้นฟูสภาพป่า มาเป็นแนวทางในการจัดทำโครงการพัฒนา  ป่าไม้ บ้านสบปืน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ เชิงบูรณาการ ซึ่งการบริหารจัดการป่าไม้ให้ประสบความสำเร็จนั้น ปัจจัยสำคัญคือต้องได้รับความร่วมมือจากประชาชนในการบริหารจัดการป่าไม้ในพื้นที่ของตนเอง เช่นการมีส่วนร่วมของคนและชุมชนในการป้องกันไฟป่าในรูปแบบอาสาสมัครป้องกันไฟป่าโดยโครงการเป็นผู้สนับสนุนความรู้เชิงวิชาการและอุปกรณ์ในการดำเนินงาน นอกจากนั้น ยังส่งเสริมให้มีการพัฒนาอาชีพด้านป่าไม้ ตามแนวพระราชดำริ เพื่อที่ราษฎรจะมีรายได้และใช้ประโยชน์จากไม้ ตามแนวพระราชดำริ เพื่อที่ราษฎรจะมีรายได้และใช้ประโยชน์จากไม้ จัดให้มีการฝึกอบรมราษฎรและเยาวชนให้มีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับป่าไม้ การจัดการทรัพยากรป่าไม้ และจัดทำแปลงทดลองปลูกพันธุ์ไม้เพื่อเพิ่มความหลากหลายทางชีวภาพและพื้นดินสภาพป่าต้นน้ำลำธารให้อุดมสมบูรณ์ ดังเดิม