โครงการป่าชุมชนเศรษฐกิจพอเพียง

จังหวัดสกลนคร

พระราชดำริ

พระราชเสาวนีย์สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ให้ดำเนินงานโครงการ โดยพิจารณาสนับสนุนเงินงบประมาณให้สถานีวิจัยผลิตผลของป่า จังหวัดสกลนคร เป็นหน่วยงานริเริ่มดำเนินโครงการในปี 2545 จำนวน 806,900 บาท และให้กรมป่าไม้พิจารณาสนับสนุนเงินงบประมาณดำเนินโครงการในปีต่อไป

ความเป็นมาของโครงการ

เมื่อปลายเดือนพฤศจิกายน 2544  สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จทรงเยี่ยมราษฎรในท้องที่ของอำเภอปลาปาก จังหวัดนครพนม  ในการเสด็จคราวนั้นมีราษฎรที่เข้าเฝ้า ได้กราบทูลให้ทรงทราบถึงปัญหาในการขาดแคลนที่อยู่อาศัยและที่ทำกิน  จึงทรงมีแนวพระราชดำริหาทางช่วยเหลือ โดยจัดหาที่อยู่อาศัยให้  พร้อมกับมีพื้นที่ส่วนหนึ่งเพื่อให้ประกอบอาชีพเลี้ยงครอบครัวได้  ซึ่งจัดหาพื้นที่ได้บริเวณสถานีบำรุงพันธุ์สัตว์ จังหวัดสกลนคร (ที่ราชพัสดุ)  จัดเป็นหมู่บ้านจำนวน 20 ครอบครัว  ตั้งชื่อว่า หมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง  จังหวัดสกลนคร   และได้พระราชทานแนวพระราชดำริให้จัดหาพื้นที่บางส่วนมาจัดทำเป็นป่าชุมชน  เพื่อให้ราษฎรได้ใช้ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ   ซึ่งก็ได้พื้นที่บริเวณใกล้เคียงกับหมู่บ้าน  พื้นที่ดำเนินการจำนวน 62 ไร่

วัตถุประสงค์ของโครงการ

- เพื่อเป็นแหล่งป่าชุมชน  สำหรับประชาชนในหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง ที่ได้จัดสรรพื้นที่ให้ จำนวน 20 ครอบครัว เพื่อที่จะได้มีแหล่งไม้ใช้สอยต่าง ๆ ที่เป็นประโยชน์ เช่นพรรณไม้ที่ใช้ในการก่อสร้างซ่อมแซมบ้านเรือน ทำอุปกรณ์เครื่องมือเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน  พรรณไม้ที่ใช้เป็นเชื้อเพลิง (ฟืนและถ่าน)  พรรณไม้ที่ใช้บริโภคส่วนต่าง ๆ (เช่น ราก เหง้า หน่อ ยอด  ใบ  ดอก  ผล)  โดยจัดให้เป็นแหล่งพรรณไม้ พืชอาหาร สมุนไพร  เครื่องเทศ  และของป่าอื่น ๆ  ที่เป็นประโยชน์ในการใช้สอย ทั้งในงานก่อสร้างและงานศิลปหัตถกรรมพื้นบ้าน เพื่อยังชีพ หรือจำหน่ายได้

เป้าหมายของโครงการ

1. ในพื้นที่ส่วนที่มีสภาพเป็นที่ราบโล่ง  ดำเนินการปลูกรวบรวมพรรณไม้  เพื่อการใช้สอย ต่าง ๆ เช่น พรรณไม้ที่ใช้ในการก่อสร้างซ่อมแซมบ้านเรือน  พรรณไม้ที่ใช้เป็นพลังงาน (ฟืน และถ่าน) พรรณไม้ที่ใช้ประโยชน์ในด้านการเก็บหาของป่า รวมทั้งพรรณไม้ที่เป็นแหล่งอาหารรับประทานส่วนต่าง ๆได้  โดยมีทั้งไม้ที่โตเร็ว ใช้ประโยชน์ได้ภายในระยะเวลาเพียงไม่กี่ปี และไม้เศรษฐกิจมีค่าบางชนิด ซึ่งเหมาะกับสภาพท้องถิ่นดั้งเดิม   เช่น สัก  สะเดา อะราง(นนทรีป่า) ขี้เหล็กบ้าน  แดง  ประดู่   มะค่าโมง  เพกา  สีเสียดเปลือก  มะเม่าหลวง คอแลน ยอบ้าน  ชะอม  มะรุม   ไผ่ไร่   หวายดง  ฯลฯ โดยทำการปลูกคละกันไปเป็นกลุ่ม  หรือปลูกแทรกระหว่างแถว  ให้มีความสูงต้นไม้ลดหลั่นเป็นชั้น ๆ ในลักษณะของป่าไม้มากกว่าสวนป่า พื้นที่ส่วนนี้ประมาณ  55 % ของโครงการ
2. ในพื้นที่ส่วนที่มีลักษณะเป็นเนินเขา ซึ่งมีสภาพเดิมเป็นป่าเต็งรัง  ทำการปลูกเสริมพรรณไม้ดั้งเดิม รวมทั้งพรรณไม้อื่น ๆ เพิ่มเติม เพื่อเพิ่มความหนาแน่นของประชากรไม้ รวมทั้งความหลากหลายทางชีวภาพ  โดยเน้นหนักพรรณไม้ที่จะสามารถใช้ประโยชน์ในการอุปโภคและบริโภคได้  ทั้งในด้านการใช้ประโยชน์จากเนื้อไม้ในการก่อสร้าง ทำเครื่องมือเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน  หรือเป็นพืชอาหาร  เช่น แดง ประดู่ พะยูง  สมอไทย  เพกา  ติ้ว  กระโดน   ผักหวานป่า  เม็ก   มะสัง  มะตูม  กระเจียว   หวายดง  หวายน้ำผึ้ง  ฯลฯ  พื้นที่ส่วนนี้ประมาณ  35% ของโครงการ
3. ในพื้นที่ส่วนที่มีสภาพเป็นที่ลุ่ม ริมห้วย มีความชุ่มชื้นสูง ทำการปลูกพรรณไม้ที่เป็นลักษณะของป่าดิบแล้ง ทั้งที่เป็นไม้ใหญ่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ  และที่เป็นไม้ขนาดกลางและขนาดเล็ก ที่เป็นประโยชน์ในด้านการใช้สอยอื่น ๆ เช่นเป็นพืชอาหาร เป็นสมุนไพร เป็นเครื่องเทศ รวมทั้งพรรณไม้ที่ใช้เป็นยากำจัดศัตรูพืช โดยทั้งนี้จะมีทั้งไม้ใหญ่ ไม้กลาง และไม้พื้นล่าง ปลูกผสมผสานกันไป เช่น  ตะเคียนทอง   ผักแพรว  เถาย่านาง  ชะมวง โล่ติ้น รวมทั้งพืชสมุนไพร หรือเครื่องเทศอื่น ๆ  ชนิดที่ต้องการแสงน้อย และเจริญเติบโตได้ดีภายใต้ร่มเงาไม้ชนิดอื่น เช่น กระชายป่า  ขมิ้นขาว  ขมิ้นชัน  บุก  หวายดง ฯลฯ    พื้นที่ส่วนนี้ประมาณ  10 % ของโครงการ

ประโยชน์ที่ได้รับ

1. ได้มีการจ้างแรงงานราษฎรในท้องถิ่น  ทำให้ราษฎรในหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง จังหวัด   สกลนคร  มีงานทำ และมีรายได้ประจำ
2. เป็นแหล่งอาหารของราษฎรในหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง และหมู่บ้านใกล้เคียง ที่จะสามารถใช้ประโยชน์จากป่าแห่งนี้เพื่อเป็นแหล่งอาหาร  รวมทั้งเพื่อการยังชีพในด้านต่าง ๆ  เช่น  แหล่งไม้ให้สีบางชนิดรวมทั้งของป่าต่าง ๆ  บางประเภทที่ราษฎรเก็บหามาใช้ประโยชน์ได้
3. ทำให้เกิดสภาพแวดล้อม และระบบนิเวศน์ที่ดี
4. ราษฎรในพื้นที่เกิดจิตสำนึกในการหวงแหนผืนป่าแห่งนี้ เพื่อนำไปสู่การใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืนต่อไปในอนาคต
5. เป็นรูปแบบการจัดการป่าเพื่อประโยชน์ในการใช้สอยที่หลากหลาย และยั่งยืน  ซึ่งสามารถที่จะนำไปประยุกต์ใช้ในพื้นที่อื่น ๆ  ได้